Gent Ibrahimi: “Duhet zgjidhje legjislative për plotësimin e vakancave të shkaktuara nga procesi i vettingut”.

Kryetari i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, z. Gent Ibrahimi, mori pjesë në forumin e organizuar nga Komiteti Shqiptar i Helsinkit, i cili, në kuadër të zbatimit të projektit “Drejt një eficence dhe integriteti më të mirë të Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë”, prezantoi publikisht gjetjet kryesore mbi veprimtarinë e Këshillit të Lartë Gjyqësor dhe Këshillit të Lartë të Prokurorisë, për periudhën e monitorimit dhjetor 2020 – prill 2021.

Pas këtij aktiviteti, ku morën pjesë edhe Ambasadorja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, znj. Yuri Kim si dhe krerët e institucioneve të reja të drejtësisë, përkatësisht Kryetarja e KLGJ-së, znj. Llagami dhe Kreu i ILD-së, z. Metani, z. Ibrahimi ishte i ftuar në televizionin Top Channel, ku dhe zhvilloi një intervistë me gazetarin Denis Dyrnjaja, në emisionin “Top Talk”.

Më poshtë, intervista:

Pyetje: Të ndalemi menjëherë tek shqetësimi i shprehur sot nga ambasadorja amerikane, znj. Yuri Kim, se po mbesim pa prokurorë, pasi vettingu po pastron më shumë nga çfarë kemi parashikuar. Ndodhemi përpara një kolapsi të paimagjinuar më parë. Si e shpjegoni ju këtë?

Gent Ibrahimi: Me thënë të drejtën, është koha që ky shqetësim të bëhet prezent fort. Natyrisht, kur vjen edhe nga ambasadorja amerikane, merr një peshë që do të duhet të kishte në fakt. Rezulatatet e procesit të vettingut kanë qenë të tilla, që, nga njëra anë mund t’i quash të sukseshme, sepse kanë arritur të identifikojnë mungesën e integritetit dhe profesionalizmit në radhët e magjistratëve; dhe pikërisht kjo është arsyeja për të cilën u krijuan institucionet e vettingut. Por, nga ana tjetër, rezultati në shifra është i papritur. Sot flasim për një nivel të shkarkimit nga vettingu për rreth 70 përqind të të vetuarve. Kjo është një shifër dramatike, tronditëse, mund të thuash.

Pyetje: Jemi afër kolapsit? Ku do të gjejmë burime për të zëvendësuar këta prokurorë të shkarkuar?

Gent Ibrahimi: Në rast se sistemi mbetet në rënie të lirë dhe nuk merren masat, atëherë, pa dyshim, do të shkojmë drejt kolapsit. Por, natyrisht, të gjithë jemi këtu, ju si zëdhënës të opinionit publik, unë si drejtues i një institucioni të qeverisjes së drejtësisë, kuvendi, qeveria, pikërisht për të mos lejuar që kjo gjë të ndodhë. Por, nëse nuk ka ndërhyrje edhe në nivel legjislativ, do të shkojmë edhe në atë gjendje. Do të jetë e nevojshme të kërkojmë rregullime ligjore. Situata është e tillë, ngase niveli i prurjeve në sistemin e drejtësisë (që vijnë nga Shkolla e Magjistraturës), nuk është në gjendje të zëvëndësojë nivelin e humbjeve të shkaktuara nga vetting, nga pikëpamja numerike dhe profesionale. Edhe sikur, në një situatë ideale, ne të kishim mundësi të injektonim në sistem një numër të caktuar prokurorësh dhe gjyqtarësh të rinj, të barabartë me numrin e atyre që dalin nga sistemi, natyrisht që rendimenti profesional i një magjistrati që sapo ka marrë detyrën, nuk mund të jetë i krahasueshëm me atë të një magjistrati me përvojë profesionale.

Pyetje: Atëherë, kemi dy probleme: numri i kufizuar i magjistratëve të rinj, i nevojshëm për të bërë zëvendësimin e atyre që ikën nga sistemi; dhe i dyti, cilësia profesionale e këtyre njerëzve, magjistratëve të rinj. Mos jemi përballë një kolapsi të ri, i cili do të na çojë drejt një drejtësie të cënuar, pak të çalë, të pabesueshme nga pikëpamja profesionale?

Gent Ibrahimi: Dua të përfitoj nga prania në studion tuaj, për të dhënë mesazhin se kolaps nuk do të ketë. Eshtë përgjegjësia e të gjithë aktorëve, në këtë fushë, që kjo gjë të mos ndodhë, por që gjendja nuk duhet lënë në rënie të lirë, siç thashë.

Ja, do t’ju jap disa shifra: organika e prokurorëve, numri total i prokurorëve, të cilët shërbejnë në sistemin tonë të prokurorisë, është 341. Sot, kemi në detyrë 238 syresh. Pjesa më e madhe e atyre që mbeten në system, është e pavetuar. Në qoftë se duhet të imagjinojmë një rezultat të ngjashëm në të ardhmen, sa i takon procedurave të vettingut, atëherë gjendja do të vijë përditë duke u përkeqësuar. Situata në gjyqësor është akoma më e vështirë, sidomos në gjykatat e apelit, gjendja është më dramatike, pasi nga 107 gjyqtarë të cilët duhet të ishin aty, sot janë vetëm 35. Nga këta 35, ka akoma që janë akoma në proces vettingu, ndërsa ata, të cilët kaluan vettingun, janë të prirur të konkurrojnë për të shërbyer në Gjykatën e Lartë, sepse është një mundësi karriere, të cilën ata nuk mund ta neglizhojnë. Pra, projeksioni për gjykatat është edhe më dramatik se për çdo segment tjetër të drejtësisë.

Pyetje: Tashmë, kemi 5 vjet që kemi votuar, nga pikëpamja kushtetuese, reformën në drejtësi. Ju e keni prekur vetë në këto vite, atë që ka prodhuar kjo reformë. Mos, ndoshta, është bërë ndonjë gjë gabim në këtë reformë, ndoshta duhet menduar ndryshe tani, duke parashikuar edhe pasojat? Apo ishin aq të thella pasojat, se ishin të paparashikueshme dhe ne nuk e bënim dot, se ishim aq rëndë dhe aq të korruptuar në drejtësi?

Gent Ibrahimi: Pa dyshim, që projeksioni i bërë në atë kohë vërtitej rreth një shifre prej 25-30 përqind të magjistraturës, që pritej të rrëzohej në procesin e vettingut. Rezultoi se ky projeksion ishtë i gabuar dhe është koha që opinini publik të përgatitet edhe për zgjidhjet eventuale që do të fillojnë të artikulohen së shpejti.

Ka vetëm një gjë shumë të rëndësishme: unë nuk mendoj se, në sistemin e drejtësisë, mund të bëhen kompromise. Ato mund të bëhen në politikë, me biznesin, me median; bëhen herë pas here amnisti fiskale në biznes; në politikë, rregullat të përfaqësimit politik janë të tilla, që tolerojnë edhe personazhe me integritet të dyshimtë, por me drejtësinë nuk mund të bëhen compromise, në kuptimin e atyre të bëra ndër vite. Viti 2016 do të duhet të shënonte një ndarje përfundimtare nga historia e kompromiseve dhe ndryshimeve të bëra në sistemin e drejtësisë, në të kaluarën. Rezultati i saj është ky që shohim sot.

Natyrisht se, rezultatet aktuale të vettingut që po shohim sot, bien ndesh me qëllimet finale të reformës. Reforma duhet të kishte, në llogari të fundit, si rezultat, një drejtësi më të mirë, më të shpejtë, më të drejtë. Rezultatet e vettingut bien përkohësisht ndesh me këtë pritshmëri të reformës. Por, a do të kishte kuptim një reformë e thellë e sistemit të drejtësisë, e cila do të linte pas, ato që unë i kam quajtur “disa qeliza kancerogjene’’? Eshtë e kotë. Ti bën një spastrim sipërfaqësor të sistemit dhe, pa e pastruar plotësisht atë, ato qelizat janë aty dhe janë destinuar të rriten, për të na kthyer përsëri atje ku ishim.

Pyetje: Dakord, por a janë të gjithë aq parimorë, sa ju po artikuloni këtu? Po kujtoj këtu se, po ambasadorja amerikane, po e përmend me emër (është fjala për prokuroren Elisabeta Imeraj); madje, ONM-ja ka kërkuar të rishikohet edhe vendimi për këtë prokurore, çka ju përket juve si linjë, se jeni Këshilli i Lartë i Prokurorisë. Vërtetë jemi aq të pastër në të  gjithë vendimmarrjen  e deritanishme në procesin e vettingut? A e kemi arritur ne atë, që të jemi të qetë se, në të vërtetë po bëjmë një reformë, që ka kostot  veta, por në të ardhmen do të krijojë një pritshmëri pozitive?

Gent Ibrahimi: Për reformën që kemi bërë, ne shqiptarëtduhet të ndihemi krenarë; është një reformë e sinqertë, e cila do të sjellë medoemos rezultate. Ne kemi marrë përsipër, si shoqeri, një kosto, një sakrificë për të patur rezultate më të mira në të ardhmen, për femijët tanë, të cilët po rriten, ndërkohë.

Për sa i takon problemit që ju sapo përmendët, që ONM-ja të bëjë rekomandime, është në rolin e saj natyror. Vettingu është një system, i cili përbëhet nga një gjykatë e shkallës së parë, nga nje trup komisionerësh publikë, nga një gjykatë e shkallës së dytë. Rezultati që mund të duket kaotik në pamje të parë, i qëndron besnik frymës së reformës dhe qëllimeve të saj, për të pasur një spastrim të të gjithë sistemit, për aq sa është i nevojshëm. Kështu që, unë mendoj se të gjithë aktorët janë në rolin e tyre natyror; magjistratët janë në rolin e tyre natyror, deri sa përpiqen t’i tregojnë opinionit publik dhe organeve të vettingut se, janë të pastër; organet e vettingut janë në rolin e tyre, deri sa kërkojnë dhe gërmojnë për të kuptuar se, cila është e vërteta në raport me integritetin dhe profesionalizmin e magjistratëve; edhe ndërkombëtarët janë aty, në përpjekje për të na ndihmuar të bëjmë më të mirën e mundshme në kuadër të kësaj reforme.

Pyetje: Doja t’ju pyesja për një çështje, që ka të bëjë me sistemin e meritës, e karrierës, i cili është tepër i nevojshëm për stimulimin e profesionistëve. Druaj se jemi parakohe me këtë pyetje, për sa kohë jemi akoma pa plotësuar numrin e prokurorëve në SPAK. A do të plotësohet Prokuroria e Posaccme me 20 prokurorë? Ose, deri ku mund të shkojmë, edhe për shkak të kritereve të forta, të imponuara nga reforma në tërësi?

Gent Ibrahimi: Eshtë detyra e Këshillit, që SPAK të ketë një numër të arsyeshëm prokurorësh, që të vijojë funksionimin e tij në mënyrë adekuate. Ne jemi në një lloj tërheqjeje litari, të themi: nga njëra anë, kuptojmë nevojen e SPAK, për të patur burime njerëzore, prokurorë të mirë dhe me integritet; dhe nga ana tjetër, burimet nga ku do të vijnë këta prokurorë nuk mund të jenë veçse nga radhët e prokurorëve të zakonshëm, të cilat vijnë duke u rralluar. Në këtë kuptim, e kemi të vështirë që të plotësojmë të gjithë organikën e SPAK prej 20 prokurorësh. Por, së shpejti do të jemi në gjendje të çojmë atje dy prokurorë të rinj, duke e çuar numrin e tyre në 15, për ta zbutur paksa problemin. Volumin e punës, që ua kursejmë prokurorëve të SPAK, do t’ua shtojmë prokurorëve të tjerë. Por, puna e tyre është më e rëndësishme për nevojat e shoqërisë tonë. Pra, është një ekuilibër delikat, i cili ka funksionuar deri tani.

Pyetje: Më lejoni t’ju pyes, a përfshijnë këto ndryshime ligjore, edhe kompetencat e SPAK? Mos duhet ngushtuar fusha e veprimit vetëm tek çështjet e mëdha, tek korrupsioni i madh?

Gent Ibrahimi: Unë kam qenë gjithmonë për një portofol të ngushtë kompetencash për SPAK; pra, ky të merret vërtetë me çështje të rëndësishme. Janë bërë disa ndryshime për sa i përket këtyre kompetencave, por mendoj se ka akoma vend për ngushtim, për të qenë sa më efikas aty ku duhet. Nisma duhet të vijë nga vetë SPAK, për ndryshime ligjore; janë ata, të parët që artikulojnë problemin, por edhe legjislatori mund ta bëjë.

Pyetje: Prokurorët e SPAK kanë shumë ngarkesë dhe shumë presion, sepse të gjithë i kanë sytë tek ata. A duhet të merren ata edhe me rregullime ligjore, përveç se me hetime? Apo me presionin publik?

Gent Ibrahimi: SPAK është vendosur në qendër të vemendjes së opinionit publik dhe unë do të doja të krijoja një lloj mbrojtjeje në raport me këtë presion të madh që eksiston mbi të. SPAK është aty, duke bërë detyrën e vet, por ato duhen kohë dhe kujdes kirurgjikal; nuk janë nga ato lloj detyrash, që bëhen sot për nesër. Duhet garantuar qetësia e punës për prokurorët e SPAK, natyrisht e shoqeruar kjo me kushte optimale për t’í realizuar ato.

Pyetje: Kur priten këta peshq të mëdhenj, të deklaruar nga loja politike dhe diplomatike, dhe aq të shumëpritur nga opinioni publik?

Gent Ibrahimi: Edhe sikur të isha prokuror i SPAK-ut, nuk do të mundesha t’í përgjigjesha pyetjes suaj, aq më pak nga pozita e Kryetarit të KLP-së, i cili nuk e ka idenë fare, se çfarë ka në dosjet e prokurorëve të SPAK. Drejtuesi i SPAK-ut i di të gjitha çështjet, të cilat janë në hetim nga prokurorët, por thjesht nuk mund t’i thotë. Kush heton dhe çfarë, ai e di, por jo si hetohet dhe çfarë do të arrihet në përfundim të hetimit, sepse kjo ka të bëjë me pavarësinë e prokurorëve.

Pyetje: Ju pyeta pak më pare, për zbatimin e sistemit të meritokracisë, të karrierës, ku ju si KLP jeni shumë më përpara KLGJ-së.

Gent Ibrahimi: Vërtetë, ne kemi qenë në mëdyshje të madhe, nëse duket të aktivizojmë sistemin e karrierës në sistemin e prokurorisë, për sa kohë vettingu është ende në process, apo ndoshta duhet të presim, sa të mbarojë vetting, i cili përfundon pas 6 vitesh, kur mbaron dhe mandati i KPA-së. Por, të pezullosh sistemin e karrierës brenda një trupe profesionistësh, për një kohë kaq të gjatë, do të thotë të çosh atë trup në vdekje klinike. Në rast se nuk eksiston gara brenda sistemit, brenda profesionistëve, për të fituar një pozicion më të lartë në karrierë, vdes meritokracia dhe vetë profesionalizmi, në llogari të fundit. Kështu që, ne, në mënyrë të vëtëdijshme, kemi arritur në përfundimin se, nuk mund ta pezullojmë sistemin e karrierës, pavarësisht se mund të kemi ndonjë aksident, në kuptimin që dikush, që ne e ngrejmë në detyrë, bie pre të vettingut. Kjo është llogaria e KLP-së.

Pyetje: Nga të dhënat që ju keni, dhe unë nuk dua të zbuloj çështje hetimore apo investiguese, nga këta 238 prokurorë, sa presim që të rrëzohen? Keni ndonjë ide, se kjo po lidhet me kolapsin e sistemit, për të cilin biseduam në fillim?

Gent Ibrahimi: Unë shpresoj të mos bjerë asnjë. Por, shifrat e deritanishme flasin ndryshe; ato flasin për një nivel rreth 60 përqind. E vërteta është që vettingu ka filluar të veprojë me nivelet më të larta dhe, nëse marrim parasysh se, përgjegjesitë në këto nivele janë më të mëdha, atëherë edhe mundësia për t’u përfshirë në afera korruptive është më e madhe. Atëherë, ndoshta, edhe vetting nuk do të ketë më këto shifra alarmante, të cilat janë parë deri sot.

Pyetje: A mundet një prokuror, nga shkalla e parë, të katapultohet në SPAK?

Gent Ibrahimi: Po, patjetër, dhe ky është sistemi i karrierës, për të cilin folëm. Sigurisht, duke plotësuar kriteret ligjore të kërkuara nga ky pozicion. Vetëm se, për t’u emëruar në SPAK duhet të kesh kaluar të dyja shkallët e vettingut. Ndërkohë, për pozicione të tjera në sistemin e karrierës, nuk ekziston një kërkesë e tillë ligjore, pra vetëm për SPAK.

Por, një gjë që doja të evidentoja sot, tek ju, është që, për të zgjidhur problemin e vakancave në sistemin e drejtësisë, në gjykatë dhe në prokurori, nuk mjaftojnë përpjekjet vetëm në nivelet administrative dhe menaxheriale të të dy Këshillave. Do të jetë e nevojshme të ketë ndërhyrje legjislative, për të siguruar burime të shtuara të magjistratëve në sistem. Shkolla e magjistraturës, me ciklin e saj të formimit të magjistratëve, nuk mjafton për të mbushur vakancat e krijuara.

Pyetje: Në këto kushte, a nuk duhet të lehtësojmë pak kriteret, sepse kriteret ekzigjente heqin një burim relativisht të mirë prokurorësh, të cilët, për shkak se nuk plotësojnë një kriter të caktuar, rrëzohen?

Gent Ibrahimi: Jo, nuk mendoj se duhen zbutur kriteret. Kriteret janë atje, për të na garantuar ne, që të duhurit po futen në sistem. Ajo që mund të bëhet është se, për një periudhë tranzitore, deri në përfundim të mandatit të organeve të vettigut, të lejohen hyrjet laterale në sistem, pra, jo domosdoshmërisht nëpërmjet Shkollës së Magjistraturës, përkundrejt të njëjtave kritere. Eshtë koha për ta bërë problemin publik dhe duhen zgjidhje inovative, pra, duhet dalë jashtë kuadratit, për ta zgjidhur këtë problem.

Pyetje: Kush do ta ndërmarrë këtë iniciativë ligjore? Parlamenti apo organet e reja të drejtësisë, KLP dhe KLGJ?

Gent Ibrahimi: Në këtë rast, grupi i propozuesve mund të jetë më i larmishëm: padyshim, Këshillat, drejtpërdrejt legjislatori dhe, padyshim, qeveria. Kjo mund të ndodhë në legjislaturën e re, sepse këto janë ndërhyrje legjislative serioze, të cilat duhet të kenë konsensus. Edhe opozita duhet të jëtë aktore në diskutimin dhe, eventualisht, miratimin e këtyre ndryshimeve.

Pyetje: Opozita thotë se reforma në drejtësi është shtrembëruar, është deformuar nga gjeneza fillestare. Ju, ndani të njëjtin opinion?

Gent Ibrahimi: Natyrisht që, jo. Eshtë interpretim politik, por sidoqoftë, opozita do të ketë shansin që, në fund të vitit 2021, të ketë rol në emërimin e anëtarëve të rinj të Këshillave. Formula që rregullon mënyrën e emërimit të anëtarëve të Këshillave është e tillë, që i jep opozitës të drejtën për t’i vënë gishtin njerit apo dy, prej pesë anëtarëve të këshillave të ardhshme.

Pyetje: A mund të përdoret ky bonus për pazare politike dhe për një ndikim më të fortë politik në Këshilla, nga këto emërime?

Gent Ibrahimi: Vetëm në teori, sepse ata kandidatë që vijnë deri aty, sa për t’u zgjedhur, kanë kaluar nëpër disa faza përzgjedhjesh. Të gjithë janë njëlloj të vlefshëm. Eshtë thjesht një nuancë pëlqimi.

Pyetje: Po flitet se, reforma në drejtësi ka prodhur organe të reja, por të cilat janë të kapura politikisht. Mund të themi se, SPAK është politikisht i kapur?

Gent Ibrahimi: Absolutisht jo! SPAK ka punë vetëm me KLP-në. E vetmja e “keqe”, që mund t’i vijë një prokurori të SPAK-ut, është vetëm nga KLP-ja, dhe kjo në formën e raportit të vlerësimit të performancës, i cili mund të jetë negative; në formën e një vendimi për shkarkim, i cili kërkon 2/3 e Këshillit. Kështu që, këta janë njerëz të garantuar me një mandate 9-vjeçar dhe skenari i largimit nga detyra të një prokurori të SPAK-ut, si rezultat i presionit politik, është fantashkencë, me thënë të drejtën.

Video